Dzieci i młodzież w cyberprzestrzeni (1)

Stały, a jednocześnie niezwykle szybki rozwój nowych technologii, mediów cyfrowych i urządzeń mobilnych jest nie tylko dobrodziejstwem dla współczesnego człowieka, ale stanowi również poważne zagrożenie. Wynika ono z tego, że człowiek, zwłaszcza młody, często nie potrafi właściwie korzystać z nowoczesnych technologii.

Dzieci i młodzież właściwie stale są online. Korzystają z telefonu komórkowego, należą do jakiejś grupy na portalu społecznościowym, surfują po sieci. W związku z tym nasila się problem e-uzależnień.

Badania zjawiska fonoholizmu, przeprowadzone przez Fundację Dbam o Mój Z@sięg potwierdzają, że przeciętnie w wieku 10 lat dzieci rozpoczynają stałe korzystanie z własnego telefonu komórkowego. W dużych miastach nawet w wieku 7-8 lat. Prawie wszyscy badani uczniowie w sposób regularny korzystają z urządzeń mobilnych (86,6%), które w większości mają bezpośredni dostęp do Internetu (92%). Przewiduje się, że wiek regularnego korzystania urządzeń cyfrowych przez dzieci w Polsce ulegać będzie stale obniżeniu.

Jeśli chodzi o użytkowanie różnego rodzaju portali społecznościowych, to konto na przynajmniej jednym z nich posiada 87,9% badanych (77,7% dwunastolatków jest użytkownikami Facebooka), a ponad połowa ma konta na dwóch portalach. Prawie co piąty uczestnik badań korzysta z Facebooka kilkadziesiąt razy dziennie.

Dla dzieci i młodzieży bardzo ważna jest liczba znajomych na portalu społecznościowym, a spora ich część (35%) czyni to bez koniecznej ostrożności, zapraszając do swojego grona znajomych osoby, których nigdy nie widzieli.

Wielu młodych wykorzystuje nowości techniczne do kontaktowania się z innymi, do rozrywki, nauki oraz organizacji czasu wolnego. Jednak część nie potrafi funkcjonować bez nich, stając się nieporadnymi, nie potrafiąc rozwiązywać codziennych trudności bez Internetu. Często też młodzi nie przestrzegają podstawowych zasad bezpiecznego korzystania z sieci.

Aż 77% badanych uczniów uważa, że od korzystania z urządzeń można się uzależnić, a ponad 70% zna przynajmniej jedną osobę uzależnioną od smartfona. Prawie 21% uważa siebie za osobę uzależnioną od telefonu komórkowego.

Ok. 2-3% badanych uczniów przejawia wyraźne symptomy uzależnienia od urządzeń cyfrowych podłączonych do sieci internetowej w sferze emocji, jak i zachowań. U części młodzieży występują skutki mogące świadczyć o kompulsywnym używaniu urządzeń mobilnych włączonych w sieć, jak np. przemęczenie, obniżony nastrój, niewywiązywanie się z obowiązków, drżenie rąk i agresja związana z niemożnością skorzystania z urządzenia i Internetu).

Autorzy książki „Zagrożone dorastanie. Od rozwoju zaburzonego do zrównoważonego” zwracają uwagę na podstawowy problem. Otóż realne wrastanie społeczne (częste przebywanie między ludźmi, relacje twarzą w twarz), w wyniku którego znacząca część umiejętności, poglądów i postaw jest pochodną bezpośrednich relacji z innymi ludźmi, w epoce technologicznej nowoczesności zostało w sposób rewolucyjny zmienione. To nowe media bardzo często są podstawowym środkiem komunikowania się z innymi. Traktowane są także jako środki niezbędne do życia.

Co sprawia, że świat technologii cyfrowych jest tak atrakcyjny dla współczesnych dzieci i młodzieży? Autorzy wspomnianej pozycji wymieniają kilka czynników:

1) ogromne możliwości samodzielnej ruchliwości w sieci – od pozyskiwania informacji, przez samodzielne tworzenie oraz wielopoziomowe interakcje społeczne;

2) możliwość błyskawicznego kontaktu z rówieśnikami oraz pozyskiwania ważnych (z punktu widzenia dziecka) informacji;

3) samodzielność decydencka oraz tworzenie własnych, zamkniętych przed dorosłymi, światów.

Przewiduje się, że postęp technologiczny będzie stale przyspieszał i zmieniał na stałe coraz więcej dziedzin naszego życia. Stad jawi się pilna potrzeba odpowiedniego wychowania „pokolenia sieci”, aby nowe technologie nie zniszczyły w nim tego, co najważniejsze – człowieczeństwa.

Oskar Józef Puszkiewicz ofm

Lektura:

Nałogowe korzystanie z telefonów komórkowych. Szczegółowa charakterystyka zjawiska fonoholizmu w Polsce. Raport z badań dr Maciej Dębski, Fundacja Dbam o Mój Z@sięg, Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa, Uniwersytet Gdański, Gdynia, 2016;

Zagrożone dorastanie. Od rozwoju zaburzonego do zrównoważonego. Red. Mariusz Z. Jędrzejko, Marek Walancik, tom. 2, Milanówek-Warszawa 2019.

Artykuł powstał w ramach Projektu WIEDZA – WYBÓR – WOLNOŚĆ.

Dofinansowano ze środków Fundacji ORLEN.