Zasadnicze i szczegółowe cele NPT

4.1. Cele edukacyjno-kulturowe:

– rozpowszechnienie niezbędnej wiedzy na temat szczegółów działania alkoholu⁴⁶ i społecznych uwarunkowań jego używania w całym społeczeństwie, zwłaszcza wśród konsumentów napojów alkoholowych, w określonych grupach zawodowych i wśród decydentów i liderów społecznych;⁴⁷

– budowanie wystarczającego poparcia społecznego i zgody narodowej wokół koniecznych rozwiązań problemów alkoholowych i nadanie najwyższych priorytetów tej zmianie, konsekwentnie i długofalowo realizowanej;

– zmiana usytuowania używania alkoholu w świadomości i obyczaju Polaków, przezwyciężenie normy „pije się” – rezygnacja z dominacji „narkotycznego” używania alkoholu w kulturze życia codziennego.

4.2. Cele związane ze zmianą zachowań:

– uzyskanie realnej abstynencji dzieci i młodzieży⁴⁸ do 21 roku życia⁴⁹, osiągniętej przy aktywnym udziale odpowiednich grup dorosłych (rodzice, duszpasterze, nauczyciele, urzędnicy)⁵⁰;

– zmiana sposobu spożywania napojów alkoholowych przez Polaków tak, aby alkohol nigdy nie był używany w charakterze silnego narkotyku (używanie bez nadużywania i upojenia, rozsądniejsze wzory korzystania z alkoholu);

– wykluczenie picia z wielu szczególnie wrażliwych sytuacji życiowych i zawodowych (praca zawodowa, kierowanie pojazdami, ciąża i karmienie piersią, opieka nad dziećmi i inne, zgodnie ze stale aktualizowaną wiedzą);

– obniżenie rocznego spożycia alkoholu na mieszkańca („per capita”) przynajmniej do połowy średniej światowej, czyli nie więcej niż 6 litrów;

– wyraźne zmniejszenie odsetka osób nadmiernie pijących i uzależnionych, a zwiększenie odsetka osób zachowujących abstynencję;

– stanowcze przeciwdziałanie wszelkim formom naruszania prawa i przemocy na tle alkoholowym;

– zapobieganie samobójstwom na tle alkoholowym.

4.3. Cele związane z organizacją życia społecznego:

– faktyczne zapewnienie wszystkim osobom dotkniętym problemami alkoholowymi odpowiedniej pomocy z wykorzystaniem wiedzy naukowej i programu Dwunastu Kroków AA w zakresie skuteczności pomagania (lepsza dostępność do dobrych usług terapeutycznych, objęcie profilaktyką i terapią członków rodzin osób uzależnionych, zwłaszcza współmałżonków i dzieci, pomoc dla dorosłych dzieci alkoholików – DDD/DDA);

– efektywne wsparcie społeczne osób i instytucji pracujących na rzecz trzeźwości;

– rozwój zaplecza Programu: osobowego, koncepcyjnego, instytucjonalnego;

– troska o naprawę i adekwatność systemu prawno-organizacyjnego na rzecz osiągania wskazanych celów Programu;

– ograniczenie destrukcyjnego wpływu osób i instytucji działających w kierunku przeciwnym do celów Programu, zwłaszcza ograniczenie marketingu używania napojów alkoholowych oraz dezinformacji w mediach (reklama, promocja, rozpowszechnianie mitów).

4.4. W świetle powyższego należy stwierdzić, że najważniejszymi celami ogólnymi są trzy:

• zmiana usytuowania używania alkoholu w świadomości i obyczaju Polaków, przezwyciężenie normy „pije się”– rezygnacja z dominacji „narkotycznego” używania alkoholu w kulturze życia codziennego;
• zmiana sposobu używania napojów alkoholowych tak, aby alkohol nigdy nie był używany w charakterze silnego narkotyku (używanie bez nadużywania i upojenia, rozsądniejsze wzory używania);
• obniżenie spożycia alkoholu co najmniej o połowę, czyli poniżej aktualnej średniej światowej, a przez to wyraźne zmniejszenie liczby nadmiernie pijących i uzależnionych.

4.5. Sprowadza się to w gruncie rzeczy do zasadniczego kierunku działania: dostarczyć wszystkim Polakom niezbędnej wiedzy, motywów, umiejętności i wsparcia do osiągania osobistej cnoty umiaru (sprawność moralna – habitus) w aspekcie trzeźwości, w postaci bądź dobrowolnej abstynencji, bądź bardzo rzadkiego i wstrzemięźliwego używania napojów alkoholowych. Oznacza to nabycie cnoty trzeźwości i przezwyciężenie wady pijaństwa. W niektórych dziedzinach życia (kultura świętowania, sztuka zabawy – eutrapelia), wymaga to aktywnej przebudowy obyczajów⁵¹. Dobrym przykładem takich wysiłków jest sukces rozpowszechnienia wesel bezalkoholowych.

4.6. Przekazywanie wiedzy o zagrożeniach alkoholowych i warunkach życia w trzeźwości, a także motywowanie do troski o trzeźwość i promowanie umiejętności umożliwiających trzeźwe życie to zadanie konieczne i błogosławione. Na tym jednak nie wolno poprzestać, gdyż człowieka nie da się zaprogramować. Zachowanie trzeźwości wymaga siły, a ta płynie przede wszystkim z przyjaźni z Bogiem oraz z opartych na miłości więziach międzyludzkich.

Przyprowadzanie współczesnych ludzi do Boga oraz pomaganie dzieciom, młodzieży i dorosłym w przyjmowaniu i komunikowaniu dojrzałej miłości to ostateczny fundament trzeźwości, a jednocześnie zadanie Kościoła, w którym żadna inna instytucja nie jest go w stanie zastąpić. Więzi międzyludzkie i aktywne życie religijne należą do najważniejszych znanych nauce i potwierdzonych w praktyce czynników chroniących w dziedzinie problemów alkoholowych⁵².

Przypisy:

⁴⁶ Dla przykładu mało znana jest śmiertelna toksyczność alkoholu etylowego, sięgająca 1300 zgonów rocznie (2 miejsce wśród rodzajów zatruć w praktyce klinicznej). Patrz: Okłota M., Niemcunowicz-Janica A., Załuski J., Wardaszka Z., Ptaszyńska-Sarosiek I. Ostre śmiertelne zatrucia etanolem w latach 1984-2004 w materiałach własnych Zakładu Medycyny Sądowej w Białymstoku. Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii, 2009, LIX, 183-189; Marek P., Tomasik P.J., Kościelniak B., Sztefko K. Analiza zatruć alkoholem na podstawie przyjęć do Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie w latach 2007-2012. Borgis – Nowa Pediatria 4/2013, s. 151-154. Jackowska T, Grzelczyk-Wielgórska M. Ostre zatrucia jako przyczyna hospitalizacji dzieci i młodzieży w oddziale pediatrycznym – 9-letnia analiza. Borgis – Postępy Nauk Medycznych 9/2014, s. 628-632.

⁴⁷ W oparciu o doświadczenia z USA i Islandii można stwierdzić, że kluczowe w implementacji wartościowych projektów profilaktycznych jest zdecydowane i stałe poparcie ze strony przedstawicieli lokalnych władz (decydentów), co zapewnia skuteczność działań w perspektywie kilku lat stosowania programów: Hawkins D.J., Catalano R.F., Arthur M.N., Promoting science – based prevention in communities, Addictive Behaviours, 2002, vol. 27 (6), s. 951-976; Hawkins, J.D., Brown, E.C., Oesterle, S., Arthur, M.W., Abbott, R.D., & Catalano, R.F. (2008). Early effects of Communities That Care on targeted risks and initiation of delinquent behavior and substance use. Journal of Adolescent Health, 53, 15-22; Hawkins J.D., Oesterle S., Brown E.C., Arthur M.W., Abbott R.D., Fagan A.A., Catalano R.F., Results of a type 2 translational research trial to prevent adolescent drug use and delinquency: A test of Communities That Care, Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 2009, vol. 163 (9), s. 789-798.

⁴⁸ Wskaźniki dotyczące zachowań alkoholowych dzieci i młodzieży są zawarte w wynikach badań HBSC, ESPAD i Badań Mokotowskich. Raporty z tych badań są szeroko dostępne, również w sieci. Są to tzw. badania podłużne (longitudinalne), co zwiększa ich znaczenie: Wolniewicz-Grzelak B., Zmiany w spożywaniu przez młodzież napojów alkoholowych. Badania mokotowskie z lat 1984 i 1988, Alkoholizm i Narkomania, 1990, Zima, s. 113-132; Okulicz-Kozaryn K., Borucka A., Zmiany w piciu alkoholu przez młodzież. Badania mokotowskie: 1984-1988-1992-1996, Alkoholizm i Narkomania, 1997, v. 2 (27), s. 179-195; Sierosławski J., Używanie substancji psychoaktywnych przez młodzież w 2011 roku. Europejski program badań ankietowych w szkołach na temat używania alkoholu i narkotyków ESPAD, IPiN, Warszawa 2011, s. 99. Prezentacja raportu: http://www.cinn.gov.pl/portal?id=392582; Stępień E., Wojcieszek K., Alkohol a polska młodzież. Raport 1994, Warszawa 1995, Seria Alkohol i zdrowie nr 11, ss. 39. Ze wszystkich tych badań płyną pesymistyczne wnioski co do skali zachowań alkoholowych młodzieży (za wcześnie, za dużo, niebezpiecznie), chociaż obserwuje się również tzw. stabilizację trendu na przestrzeni ostatnich kilku lat, co prawda na zdecydowanie zbyt wysokim poziomie, osiągniętym na początku dekady lat 90-tych i utrzymywanym od tego czasu.

⁴⁹ Wzorem regulacji w USA, gdzie wiek 21 lat to bariera dostępności z uwagi na szkody rozwojowe. O szkodach np.: Squeglia L.M., Jacobus J., Tapert S.F., The influence of substance use on adolescent brain development, Clinical EEG Neuroscience, 2009, v. 40 (1), s. 31-38.

⁵⁰ Jest to cel niezwykle ważny, ale i trudny do osiągnięcia z powodu niskiego wieku inicjacji alkoholowej na poziomie 12,5 roku i rozpowszechnienia używania alkoholu wśród nastolatków. Mimo to doświadczenia Islandii i innych krajów pokazują realność wysiłków na rzecz znacznego ograniczania picia przez ludzi młodych.

⁵¹ Chmielewski P., Wesela bezalkoholowe, czyli zmiana reguł instytucjonalnych w społeczności lokalnej (przyczynek do „teorii” transformacji), s. 495-520 [w:] Krzemiński I., Raciborski J., (red.), Oswajanie wielkiej zmiany. Instytut Socjologii UW o polskiej transformacji, Warszawa 2007, Wyd. IFiS; Synajewska B., Bezalkoholowe uroczystości rodzinne jako element wychowania w trzeźwości, 2005, rkp. pracy mgr., Uniwersytet Łódzki, Wydział Pedagogiczny.

⁵² Hawkins D.J., Catalano R.F., Miller J.Y. (1992). Risk and protective factors for alkohol and Rother drug problems In adolescence and Elary adulthood. Implications for substancje use prevention, Psychological Bulletin. 112(1), s. 64-105.